Transformatory elektroenergetyczne wymagają regularnych przeglądów technicznych i pomiarów. Działania te są niezbędne do zapewnienia ich poprawnego i bezpiecznego działania oraz minimalizacji ryzyka potencjalnych awarii. Transformatory pełnią kluczową rolę w systemach energetycznych, umożliwiając przetwarzanie napięcia przemiennego. Regularne przeglądy transformatorów są nie tylko zalecane, ale również konieczne z punktu widzenia bezpieczeństwa, przepisów i ciągłości dostaw energii.

Czym jest transformator i dlaczego wymaga przeglądów?

Transformator jest urządzeniem odpowiedzialnym za zmianę napięcia przemiennego – może ono być podwyższane lub obniżane w zależności od potrzeb. Transformatory podwyższające napięcie stosowane są najczęściej przy źródłach energii i są to transformatory blokowe. 

W sieci dystrybucyjnej największą grupę stanowią jednostki obniżające napięcie. Transformatory energetyczne są powszechnie stosowane w systemach przesyłowych, dystrybucji, energii elektrycznej oraz aplikacjach przemysłowych. Podobnie, jak inne urządzenia techniczne, transformatory są narażone na czynniki, które mogą wpływać na ich pracę i żywotność. Zmienne obciążenie, warunki środowiskowe, asymetria obciążenia, obecność w sieci wyższych harmonicznych, zanieczyszczenia, a także normalne procesy starzenia materiałów izolacyjnych i chłodzących prowadzą do stopniowego pogorszenia stanu technicznego transformatorów. Regularne przeglądy techniczne wraz z pomiarami pozwalają na wczesne wykrycie potencjalnych problemów i zapobieganie poważnym awariom. Bardzo wiele defektów transformatorów nie ujawnia się bez badań do momentu awarii katastrofalnej – zniszczenia transformatora. Absolutnie nie można traktować transformatorów jako urządzeń bezobsługowych.

Częstotliwość przeglądów transformatorów

Zgodnie z najlepszą praktyką inżynierską i przyjętymi standardami transformatory energetyczne powinny przechodzić przeglądy techniczne raz w roku. 

Oprócz przeglądów wyróżnia się oględziny transformatorów, które realizuje się bez wyłączania napięcia raz na zmianę pracowników obsługi lub co 1÷3 miesięcy. W/w kontrola stanowi dodatkowy element utrzymania ruchu – jest to obsługa serwisowa. Najczęściej usługa serwisowa obejmuje także sprawdzanie temperatury transformatorów wraz z wyprowadzeniami oraz odczyty aparatury kontrolno-pomiarowej. W zależności od mocy, typu, wieku urządzeń i napięcia znamionowego jednostek zakres przeglądu i badań jest inny. Należy zwrócić uwagę, że nie dla każdej stacji transformatorowej wymagane są oględziny pomiędzy przeglądami. 

Dla transformatorów suchych żywicznych niektórzy producenci urządzeń wskazują na konieczność przeglądów co 6 miesięcy, między innymi w celu oczyszczenia uzwojeń z zanieczyszczeń. Dla typowych stacji transformatorowych SN/nN i SN/SN przeglądy z badaniami wykonuje się co roku. W pewnych przypadkach można spotkać się z wydłużaniem czasu pomiędzy przeglądami transformatorów, jednak trudno jest zrozumieć logikę takiego postępowania. Przeglądy i badania elektryczne wykonuje się przy wyłączonym obiekcie spod napięcia.

Dlaczego przeglądy transformatorów są tak ważne?

Regularne przeglądy transformatorów, to kluczowy element strategii utrzymania niezawodności i bezpieczeństwa systemów energetycznych. Pozwalają one na wczesne wykrycie wszelkich nieprawidłowości, w tym np.: 

• odkształceń uzwojeń, rdzenia i elementów konstrukcyjnych w transformatorach olejowych (badanie SFRA), 
• zużycia/zawilgocenia/zabrudzenia izolacji uzwojeń,  (badanie RISO, tg. delta izolacji), 
• defektów elektrycznych uzwojeń (pomiary przekładni i rezystancji uzwojeń), 
• zwarć pakietu blach magnetycznych lub pogorszenia stanu jego sprasowania (badanie prądów magnesujących), 
• pogorszenia parametrów oleju transformatorowego (analizy fizykochemiczne, badania

Pomiary elektryczne wraz z badaniami oleju stanowią narzędzie diagnostyczne dla jednostek olejowych. 

Badania oleju mogą wskazać informacje o stanie izolacji papierowej (badanie na furany) oraz określić czy nie występują w jednostce przegrzania, WNZ i inne zakłócenia, skutkujące wydzielaniem gazów (badanie chromatograficzne).

Dzięki profesjonalnej diagnostyce możliwe jest szybkie podjęcie działań naprawczych, zanim drobne usterki i wady przekształcą się w poważną awarię transformatora lub będzie konieczne wycofanie jednostki z ruchu.

Ponadto, regularne przeglądy mają bezpośredni wpływ na żywotność transformatorów i bezpieczeństwo dla otoczenia. W skrajnych przypadkach transformatory olejowe mogą ulec wybuchowi: https://www.youtube.com/shorts/Lo6Rcpt8kOw.

Dzięki serwisowi można zapobiec nadmiernemu zużyciu materiałów eksploatacyjnych, ograniczyć koszty eksploatacji i wydłużyć okres pracy urządzeń. 

Kto powinien przeprowadzać przeglądy transformatorów?

Przeglądy transformatorów powinny być wykonywane przez osoby specjalizujące się w diagnostyce, naprawach i przeglądach transformatorów oraz posiadające odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie. Należy pamiętać, że w/w zadania ze względu na wysokie wymogi dla personelu oraz kosztowne przyrządy pomiarowe wykonują tylko specjalistyczne firmy – nie są to firmy elektroinstalacyjne „od wszystkiego”.
Zachęcamy do przeczytania naszego artykułu: Dlaczego ceny usług elektrycznych i energetycznych w przemyśle bardzo różnią się od siebie?

Specjalistyczne firmy dysponują niezbędnymi narzędziami oraz wiedzą, aby dokładnie ocenić stan techniczny transformatorów i przeprowadzić wszelkie konieczne badania.

Właściwa konserwacja i serwisowanie transformatorów jest również wymogiem prawnym. Zgodnie z przepisami ustawy Prawo budowlane, Prawo Energetyczne i wymogami producentów jednostek  właściciele transformatorów energetycznych zobowiązani są do zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa i niezawodności infrastruktury energetycznej. Regularne przeglądy i serwisowanie transformatorów stanowią kluczowy element tych wymagań. 

Podsumowanie

Transformatory są niezbędnym i zwykle jednym z najdroższych i najtrwalszych elementów  infrastruktury energetycznej. Ich prawidłowe funkcjonowanie jest kluczowe dla utrzymania ciągłości dostaw energii elektrycznej. Regularne przeglądy techniczne transformatorów, (najczęściej przeprowadzane co najmniej raz w roku) są konieczne do utrzymania jednostek w dobrym stanie technicznym. Właściwa konserwacja i serwisowanie transformatorów pozwala na wczesne wykrycie i usunięcie usterek, co zapewnia ich długotrwałą, niezawodną i ekonomiczną pracę.