ROZDZIELNIE SN I NN

     Rozdzielnie elektryczne, to pomieszczenia ruchu energetycznego wyposażone w rozdzielnice oraz aparaturę rozdzielczą. W zależności od poziomu napięć w rozdzielniach mogą znajdować się urządzenia SN, nN, bądź wyższego napięcia (w naszym opisie ograniczymy się do najczęściej spotykanych rozdzielni SN i nN).
     Wstęp do w/w pomieszczeń oraz obsługi zainstalowanych urządzeń elektroenergetycznych jest dozwolony, jedynie dla personelu posiadającego stosowne uprawnienia i kwalifikacje. Nawet zbliżenie człowieka (bez dotyku) do urządzeń elektrycznych i instalacji pod napięciem może spowodować przeskok łuku elektrycznego, porażenie oraz w efekcie śmierć.
     Czynności takie jak: przegląd rozdzielni, bądź naprawa rozdzielni SN i nN muszą być realizowane przez osoby znające specyfikę urządzeń energetycznych. Wykonanie niewłaściwych czynności eksploatacyjnych może przyczynić się do wypadku lub zniszczenia urządzeń. Należy przez to rozumieć odpowiednią kolejność wyłączania/załączania aparatów oraz użycie właściwych do sytuacji łączników. Wbrew pozorom w większości „rozdzielni starego typu” nie ma żadnych zabezpieczeń przed błędnymi czynnościami ruchowymi.
     Jako ciekawostkę należy dodać, że połączenia elektryczne, które nie mają odpowiedniego docisku ulegają przegrzewaniu i utlenianiu. Szczególnie silne utlenianie i tworzenie nalotowych tlenków na powierzchniach stykowych występuje przy temperaturze granicznej,  tj. 70÷75 stopni Celsjusza.
     Obsługa oraz procedury bezpieczeństwa dotyczące urządzeń niskiego i średniego napięcia są zupełnie inne, toteż osoby bez doświadczenia przy napięciach powyżej 1kV nie powinny zajmować się eksploatacją takich obiektów.
     
       Podstawowe  aparaty łączeniowe stosowane w rozdzielnicach SN
1. Wyłączniki
     Wyłączniki służą do załączania i wyłączania w obwodach wysokonapięciowych prądów roboczych i zwarciowych w zakresie znamionowej mocy wyłączalnej. W wykonaniach wysuwnych po wyjechaniu wyłączników z gniazd tworzy się bezpieczna przerwa izolacyjna, przez co pełnią one również funkcje odłączników izolacyjnych.
2. Odłączniki
     Z zasady odłączniki służą do zamykania i otwierania nieobciążonych obwodów elektrycznych. Odłączniki w trakcie normalnej pracy przewodzą prądy robocze oraz są zdolne w stanie zakłóceniowym do przewodzenia prądów  zwarciowych. Odłączniki można stosować do przerywania niewielkich prądów roboczych obwodów charakteryzujących się możliwością samoczynnego zgaszenia łuku elektrycznego. Odłączniki w stanie otwartym stanowią bezpieczną przerwę izolacyjną. W tablicach nr: 1÷3 przedstawiono graniczne długości linii oraz moce transformatorów, które można załączać odłącznikami. 

3. Uziemniki
     Uziemniki SN są stosowane jako element wyposażenia rozłączników, odłączników i wyłączników oraz w wykonaniu jako oddzielny aparat elektryczny.
     Uziemniki są przeznaczone do uziemiania i zwierania obwodów oraz charakteryzują się zdolnością  przewodzenia krótkotrwałych prądów zwarciowych.  Nie podaje się ich prądu znamionowego, lecz zwarciowy prąd szczytowy i znamionowy prąd zwarciowy trzysekundowy, napięcie znamionowe.
4. Rozłączniki
     Rozłączniki SN mogą stanowić w połączeniu z wkładkami bezpiecznikowymi zabezpieczenie obwodów przed skutkami zwarć i przeciążeń lub służyć, jedynie jako łączniki manewrowe. Rozłączniki są przeznaczone do załączania i wyłączania prądów o wartości nie przekraczającej prądu znamionowego ciągłego rozłącznika.
5. Zwierniki
   Zwierniki mają za zadanie wywołanie zwarcia pracującego obwodu i spowodowanie jego samoczynnego wyłączenia przez zabezpieczenia zainstalowane na początku linii. Należy mieć tu na uwadze zwarcie ziemnozwarciowe!

     Najczęstsze problemy wyposażenia łączeniowego rozdzielnic SN
1. Wyłączniki olejowe WN
     Najczęstszym problemem spotykanym podczas eksploatacji łączników WN (dotyczy to napięć powyżej 1kV, czyli również średniego napięcia) są ubytki oleju dielektrycznego, uszkodzenia uszczelnień, utrata lub pogorszenie właściwości izolacyjnych dielektryka, zużycie styków i wyprowadzeń oraz niesprawność elementów automatyki.
     Ze względu na duże zagrożenie pożarowe oraz możliwość wybuchu wyłączników (szczególnie pełno-olejowych) przy ubytku izolacyjnego oleju chłodzącego lub niesprawności układu sterowniczego aparatów bardzo istotne jest utrzymanie w należytym stanie technicznym urządzeń. Zarówno zbyt mała, jak i zbyt duża ilość oleju jest niebezpieczna, gdyż w konsekwencji może doprowadzić do jednakowego skutku, tj. wybuchu wskutek niedostatecznego ochłodzenia gazu powstałego z oparów oleju lub rozerwania zbiornika na skutek braku możliwości kompensacji lub wydalenia gazów pod wysokim ciśnieniem. Przyjmuje się, że podczas procesu łączeniowego, tj.  gaszenia łuku olej rozkłada się termicznie w 65—80% na wodór, 10% na metan oraz 20—30% na etan i acetylen. Wskazuje to dobitnie jak ważne jest zapewnienie właściwej konserwacji tego urządzenia.
2. Wyłączniki gazowe i próżniowe
     Obecnie stosowane są na szeroką skalę urządzenia elektroenergetyczne (rozdzielnice SN i WN) zawierające sześciofluorek siarki – SF6 lub próżnię. Rozdzielnice w izolacji powietrznej ze względu na duże wymiary są wykorzystywane coraz rzadziej (choć wg nas niesłusznie). Urządzenia wypełnione gazem, bądź próżnią wykazują małe rozmiary oraz dobre własności elektryczne i użytkowe, jednakże w przypadku rozszczelnienia i rozhermetyzowania zbiornika gaszeniowego istnieje duże zagrożenie powstania niekontrolowanego wyładowania łukowego między nieosłoniętymi gazem SF6 lub próżnią, a przewodnikami. Ponadto gaz SF6 i produkty jego rozkładu są bezwonne i niewyczuwalne dla człowieka, co czyni je „doskonałym zabójcą”. Przy wycieku dostaje się on do płuc człowieka i powoduje wyparcie tlenu, skutkujące uduszeniem. Znane są przypadki uduszenia przez SF6 i produkty jego rozpadu elektryków ukrywających się w rozdzielni przed szefem i unikania pracy. Sprawdzenie poziomu gazu SF6 oraz ewentualnego rozhermetyzowania zbiorników wyłączników powinno stanowić element przeglądu.  Niemniej ważnym aspektem jest w rozdzielnicach wyłącznikowych SN prawidłowa praca automatyki sterowniczej oraz kontrola parametryzacji sterowników polowych lub analogowych wraz z podzespołami.
     Niewłaściwe lub nieaktualne nastawy prądów roboczych sieci, prądów zwarciowych, przekładników Ferrantiego, czasu zadziałania, bądź alarmów stanowią realne zagrożenie dla funkcjonowania systemu elektroenergetycznego.
      Nagminnie podczas wymiany transformatorów lub modernizacji linii zasilających i źródeł zasilania nie jest dokonywana kalibracja ustawień sterowników polowych w rozdzielniach głównych lub oddziałowych. Skutkiem tego może być niewłaściwa praca urządzeń lub brak selektywności działania zabezpieczeń.  itp.
     Podobne skutki może mieć uszkodzenie automatyki LRW lub obwodów okrężnych zasilanych z baterii akumulatorów. Zdarzają się również uszkodzenia mechaniczne blokad, napędów silnikowych,  cięgien, drążków.
3. Rozłączniki i odłączniki SN
    Stosowane dawniej rozdzielnice celkowe z odłącznikami typu OWIII oraz rozłącznikami LHTCI, ORB, OR20, OR24-300 lub OR5 po długim czasie eksploatacji ze względu na zużycie oraz często brak konserwacji wymagają obecnie modernizacji. Zwykle największy problem stanowi działanie rozłączników LHTCI – objawia się ono brakiem reakcji aparatu na zadziałanie wkładek bezpiecznikowych (przepalenie) oraz niemożnością wyłączenia zwarć lub przeciążeń. W skrajnych przypadkach również niemożliwa jest manewrowanie aparatem. Obecnie takie urządzenia poddawane są wymianom zarówno w energetyce zawodowej, jak i u podmiotów prywatnych. Długoletnia eksploatacja rozłączników LHTCI pokazała, że są to urządzenia zawodne i niema sensu już prowadzić ich napraw lub modernizacji. Podczas przeglądu rozłączników bezpiecznikowych SN należy symulować zadziałanie wkładek na każdej z faz i wyzwolenie aparatu.

Rozdzielnica nn typu RNW 1250A stacji trafo SN/Nn.

Rozdzielnica SN 6kV rozłącznikowa zasilająca transformatory energetyczne hali produkcyjnej.

Rozdzielnica SN 15KV zasilająca transformatory olejowe w stacji abonenckiej.

Rozdzielnica 20kV zasilająca stacje transformatorowe na terenie dużej fabryki.

Rozdzielnica SN 15KV zasilająca oddziałowe stacje transformatorowe w zakładzie wojskowym.

Rozdzielnica 15kV RM6 zasilająca oddziałowe stacje trafo w budynku apartamentowca.

Rozdzielnica nn 0,4kV ze zdjętą osłoną (widoczne rozłączniki listwowe).

Zdjęcie z przeglądu rozdzielni nN budynkowej stacji trafo.

Pomieszczenie rozdzielni wraz z widoczną rozdzielnią nN.